Ser włoski, z mleka krowiego pasteryzowanego, podpuszczkowy, dojrzewający, miękki, z przerostem niebieskiej pleśni. Zawartość tłuszczu 31g/100g. Dojrzewa 2 - 9 miesięcy, zależnie od wariantu: Dolce 50 - 150 dni, Piccante 80 - 270 dni, Piccola Piccante (na opakowaniu także oznaczany jako "piccante") 60 - 200 dni. Rodzina Stracchino.

Nazwa pochodzi od miasteczka Gorgonzola (Gorgonzoeula w dialekcie mediolańskim) w Lombardii, gdzie według niektórych źródeł internetowych był wyrabiany od roku 879 (niestety żadne nie podaje skąd tak duża dokładność datowania). Bardziej realnie może wchodzić w grę XIII-XV wiek, kiedy pasterze schodzący jesienią z krowami z gór wypasali je po drodze na równinnych pastwiskach w okolicy Milano (gdzie leży Gorgonzola) i z wdzięczności zostawiali miejscowym spore ilości mleka, co skłoniło tych do serowarstwa (choć pierwotnie nie był to jeszcze ser pleśniowy). Inne pobliskie miejscowości, np. posiadająca naturalne jaskinie Pasturo, także uważają się za twórców tego sera, a w samej Gorgonzoli, która z terenu rolniczego przekształciła się w satelitę i sypialnię Milano, dawno już się go nie produkuje, pozostał tylko doroczny Narodowy Festiwal Gorgonzoli.
Pierwotna nazwa sera brzmiała Stracchino Verde czyli Zielony Stracchino, przez analogię do wyrabianego w Lombardii miękkiego sera Stracchino, ponieważ także był wytwarzany w okresie jesiennym z mleka "zmęczonych" krów wracających z letniego wypasu ("stracco" - zmęczony w lokalnym dialekcie). W XIX wieku produkcja zaczęła się rozszerzać z okolic Milano na kolejne prowincje regionów Lombardia i Piemonte. Początkowo wykorzystywano mleko krów starej alpejskiej rasy Bruna Svizzera (Szwajcarska Brunatna), obecnie serowarzy preferują dającą więcej mleka rasę Holsztyno-Fryzyjską.

Jeden z najstarszych serów z niebieską pleśnią, rywalizuje o prawo starszeństwa z francuskim Roquefortem (który wykorzystuje inny gatunek Penicillium). Podczas produkcji Gorgonzoli do mleka dodaje się kultury pleśni Penicillium glaucum, co skutkuje charakterystycznymi zielononiebieskimi lub szarozielonymi żyłkami w masie serowej. Tradycyjnie ser dojrzewał w naturalnych jaskiniach, które były źródłem tego grzyba. Solony na sucho. Oczywiście nie obeszło się bez legendy o zakochanym serowarze, który porzucił pracę dla randki, a następnego dnia ukrył swoje zaniedbanie, mieszając wczorajszy skrzep ze świeżym mlekiem i tworząc w ten sposób hodowlę pleśni.

Posiada krajowy certyfikat DOC od 1955 i unijny PDO od 1996, a także oficjalne logo nazwy (mała czarna drukowana litera g). Dopuszczalny obszar produkcji to regiony: Lombardia (prowincje Bergamo, Brescia, Como, Cremona, Lecco, Lodi, Milano, Monza, Pavia, Varese) oraz Piemonte (Biella, Cuneo, Novara, Verbano-Cusio-Ossola, Vercelli i wyszczególnione gminy prowincji Alessandria). Certyfikat obejmuje dwie odmiany sera - Dolce i Piccante, różniące się okresem dojrzewania i stopniem pikantności. Interesów producentów pilnuje utworzone w 1970 stowarzyszenie Consorzio per la Tutela del Formaggio Gorgonzola.
Produkowany także poza terenem UE, gdzie nazwa funkcjonuje jako rodzajowa.

Zdjęcie górne:

Wariant Piccante ("pikantny") - dojrzewa 80 - 270 dni (w wersji Piccola Piccante 60 - 200 dni). Marka własna Lidla Lovilio, wyprodukowany przez firmę Igor S.r.l. z Cameri (prowincja Novara, region Piemonte). Założona w 1935 w Mezzomerico pod Novarą firma Igor specjalizuje się w Gorgonzoli i w ostatnich latach przejęła kilka starych regionalnych serowarni. Gorgonzola Igora od 1997 zdobywa liczne nagrody, m.in. Złoty Medal na World Cheese Awards w Bergamo w 2019.

Kształt cylindra o średnicy 20-32 cm, wysokości 13 cm i masie 9-13,5 kg (Piccola Piccante - zakres wymiarów ten sam, waga 5,5-9 kg). Sprzedawany jako pół kręgu (cięte poziomo) lub porcja jest często pakowany w folię aluminiową w celu zachowania wilgotności. Tu płaski trójkątny wycinek o boku 14 cm, wysokości 8 cm i masie 200 g, pakowany w plastik. Konsystencja jednolita, zwarta, krucho-elastyczna, wilgotna. Skórka ścisła, twarda, szaroróżowa, niejadalna. Tu bez skórki. Kolor bladożółty, z licznymi wyraźnymi marmurkowymi żyłkami szaroniebieskiej pleśni. Zapach ostry, kwaśny, ziemisty. Smak intensywny, wyrazisty, kremowy, kwaśny, ostry.

Zdjęcie dolne:

Wariant Dolce ("słodki") - dojrzewa 50 - 150 dni. Ten sam producent, wymiary i waga. Konsystencja miękka, delikatna, wilgotna, lekko lepka, kremowa, miejscami smarowalna. Skórka ścisła, twarda, szaroróżowa, niejadalna. Tu bez skórki. Kolor jasnej kości słoniowej, z szaroniebieskimi pleśniowymi przerostami, mniej wyraźnymi i bledszymi niż u Piccante. Zapach łagodny, mleczny, lekko pleśniowy, lekko grzybowy. Smak łagodny, delikatny, maślany, kremowy, słodki, umiarkowanie słony, z mlecznym posmakiem i nutą kwaśnej śmietany.