Starożytna, zasiedlona w paleolicie, kraina Kanaan (obecnie znana jako Palestyna), położona na styku szlaków handlowych trzech kontynentów, była przez tysiąclecia zasiedlana i podbijana przez niezliczone ludy. Około XIII w. pne pojawiły się na jej terenach semickie plemiona Hebrajczyków (inaczej Izraelitów). Jeśli wierzyć opisom biblijnym, Izraelici pojawili się w "Ziemi Obiecanej" Kanaan po ucieczce z Egiptu, na co nie ma dowodów historycznych. Ludy Habiru, w skład których wchodzili Hebrajczycy, przybyły w rzeczywistości na te tereny z obszaru Mezopotamii. Wracając do Biblii - w XI w. pne powstało "Zjednoczone królestwo Izraela i Judy", które istniało od 1050 do 930 pne (kiedy rozpadło się na północne królestwo Izraela i południowe Judy) i zajmowało kawał terenu: obszar dzsiejszego Izraela, Autonomii Palestyńskiej oraz część Libanu, Syrii i Jordanii (mapka po lewej pokazuje królestwo Izraela w czasach królów Saula i Dawida, około roku 1020 pne). Jeśli wierzyć danym archeologicznym (a raczej ich brakowi) - jego faktyczne, a nie tylko literackie istnienie jest mocno niepewne, a słynny król Dawid był najprawdopodobniej jedynie lokalnym judejskim władcą. Północne królestwo Izraela istniało do 732 pne, kiedy to opanowali je Asyryjczycy. Te dwa stulecia nie były bynajmniej spokojne, lecz pełne walk o tron, przewrotów i mordów politycznych.

Dziewiętnasty i ostatni władca królestwa, Ozeasz, przez chwilę panował jako asyryjski lennik nad okrojonym do terenu Samarii państwem, ale kiedy zaczął się buntować, w roku 722 pne zakończyło się i jego życie, i istnienie państwa izraelskiego. Legenda biblijna mówi o wypędzeniu przez Asyryjczyków miejscowej ludności czyli "Dziesięciu Zaginionych Plemion Izraela", ale ten mit nie znajduje pokrycia w źródłach historycznych. Południowe królestwo Judy było dwukrotnie mniejsze i miało więcej pustyni niż żyznych ziem, ale za to zachowało stolicę króla Dawida - Jerozolimę z całym bagażem tradycji. Pomimo tego historia rządów Judy to także nieustająca gra o tron, z ciekawostką w postaci pięcioletnich rządów kobiety - Atalii, córki izraelskiego króla i fenickiej księżniczki. Kiedy Asyria pochłonęła sąsiedni Izrael, mniej atrakcyjne położenie Judy pozwoliło jej dłużej zachować niezależność, poza tym judejscy władcy szybko wyczuli skąd wieje wiatr i zaczęli sprzymierzać się z królami Asyrii.

Jednak obok Asyrii zaczęły rosnąć nowe potęgi - Egipt i Babilonia, i królestwo Judy ostatecznie także upadło około roku 586 pne, kiedy po dwuletnim oblężeniu Babilończycy zdobyli Jerozolimę. Zaczęło się kilkusetletnie żonglowanie terenami Palestyny: Babilonia, imperium perskie, Aleksander Macedoński, Egipt, Syria, w końcu Imperium Romanum. W pierwszych latach naszej ery Judea stała się rzymską prowincją (co wywołało protesty i powstania miejscowych Żydów), a w 395 ne cała Palestyna weszła w skład cesarstwa wschodniorzymskiego. W latach 634-640 została podbita przez Arabów. W wyniku I wyprawy krzyżowej powstało na terenie Palestyny będące lennem kościelnym Królestwo Jerozolimskie, istniejące między 1099 a 1291. Od 1516 aż do końca I wojny światowej Palestyna była częścią imperium osmańskiego, podbita przez sułtana Selima I Groźnego. W 1920 z inicjatywy Ligi Narodów stała się mandatem brytyjskim. Narastający konflikt żydowsko-arabski spowodował jednak, że w 1947 Wielka Brytania przekazała sprawę przynależności Palestyny pod obrady ONZ. Propozycja utworzenia dwóch niezależnych państw (mapka po prawej) została odrzucona przez Arabów, ale przyjęta przez Żydów, którzy 14 maja 1948 ogłosili niepodległość państwa Izrael. O trwających od tamtej pory izraelsko-arabskich wojnach, okupacjach, starciach i zamachach wiemy niestety wszyscy ze współczesnych mediów :(

Cytat religijny na mojej stronie...? Unikatowa sytuacja :) Ale w pewien sposób uzasadniona. Gdyby nie wierzenia starożytnych hebrajskich plemion, zgodnie z którymi ich przodkowi Abrahamowi (2. tysiąclecie pne) Bóg obiecał władanie krainą Kanaan, gdyby nie judaizm z jego przekonaniem o wieczystym przymierzu Boga z ludem Izraela, gdyby nie biblijne przepowiednie powrotu Żydów na utracone tereny... Czy Żydzi byliby równie zdeterminowani w swoim dążeniu do powrotu na tereny Kanaan - Palestyny? "Erec Jisrael", "Ziemia Izraela", "Ziemia Obiecana" - przecież te tereny "obiecał" Żydom sam Jahwe! Samaria, wzgórza Efraima (Wyżyna Manassesa) i Syjon (wzgórze w Jerozolimie) należą się im z najwyższgo nadania!

"Naród żydowski powstawał w Ziemi Izraela. Tutaj ukształtowała się jego duchowa, religijna i państwowa tożsamość. Tutaj po raz pierwszy stworzył on państwo. Tutaj stworzył skarby kultury ogólnoludzkiej i przekazał całemu światu wieczną Księgę nad Księgami. A później, gdy siłą wygnano naród z jego ziemi, Żydzi zachowali z nią łączność i nigdy nie przestawali się modlić i mieć nadzieję na to, że do niej powrócą i że odtworzą w niej swoją polityczną wolność. Kierowani tym historycznym i tradycyjnym przywiązaniem, Żydzi w każdym pokoleniu dążyli do tego, by powrócić do swojej dawnej ojczyzny. W ostatnich dekadach zaczęli powracać masowo. Pionierzy i obrońcy, spowodowali, że zakwitła pustynia, przywrócili do życia język hebrajski, zbudowali wsie i miasta, stworzyli kwitnącą społeczność, która kontroluje swoją ekonomię i kulturę. Zbudowali społeczność, która kocha pokój, ale wie, jak się bronić. Która przynosi innym błogosławieństwo postępu i pragnie niezależnego bytu narodowego." /początek "Deklaracji Niepodległości Izraela" odczytanej przez Davida Ben-Guriona w Tel Avivie 14 maja 1948 roku/

"W ostatnich dekadach zaczęli powracać masowo". Rzeczywiście, w końcu XIX wieku zaczęła się ziszczać przepowiednia powrotu Żydów na tereny Kanaan - Palestyny. Oczywiście nie sama z siebie. Żydowski ruch narodowy - syjonizm, zaczął organizować imigrację Żydów do Palestyny, a imigracja ta znacznie wzrosła po dojściu do władzy nazistów w Niemczech w latach 30-tych, a nastepnie po Holocauście podczas II wojny światowej.

Na początku XIX wieku liczba i aktywność Żydów w stanowiącym od 300 lat część Imperium Osmańskiego starożytnym mieście portowym Jaffa nad Morzem Śródziemnym zaczęła rosnąć. W 1855 brytyjski biznesmen i filantrop żydowskiego pochodzenia Moses Montefiore zakupił działkę gruntu z sadem pomarańczowym na obrzeżach Jaffy i oferował na niej szkolenie Żydów w zakresie ogrodnictwa. W 1867 roku w pięciotysięcznej populacji Jaffy było około 800 Żydów, wśród nich - przybyła 20 lat wcześniej z Algierii rodzina Aharona Chelouche. W latach 1870. zburzono mury miejskie Jaffy, co pozwoliło miastu na ekspansję. Kiedy Aharon dorósł i wzbogacił się na jubilerstwie, zaczął kupować ziemię na północny wschód od Jaffy, a dokładnie od nadbrzeżnego przedmieścia Manshiya (osmańskie władze generalnie utrudniały lokalnym Żydom kupno gruntów, ale rodzina Chelouche miała dobre stosunki z tureckim gubernatorem). W 1883 Aharon Chelouche na nowych gruntach zbudował dom, ale jego rodzina odmówiła przeprowadzki do mocno odosobnionego miejsca. Przenieśli się dopiero kiedy dołączyli do nich inni osadnicy. W 1892 Chelouche zbudował nowy, większy dom, który stoi do dziś; niestety nie zobaczyłam go, choć byliśmy blisko. Podobno jest praktycznie ruiną :(
W ślad za Aharonem poszły inne żydowskie rodziny, pragnące osiąść trochę dalej od zatłoczonej Jaffy. W ten sposób w 1887 roku powstało pierwsze żydowskie osiedle poza Jaffą. Nazwano je Neve Tzedek czyli "siedziba sprawiedliwości". Składało się z niskich, ale dobrze wyposażonych domów stojących wzdłuż wąskich uliczek. Aharon Chelouche jest uznawany za najważniejszego założyciela Neve Tzedek, a resztki jego domu stoją obecnie przy ulicy nazwanej jego imieniem. Trzy lata później, w 1890, powstała tuż obok druga osada - Neve Shalom, której fundatorem był Zerach Brandt. Bujnemu rozwojowi nowych osiedli sprzyjał fakt, że w 1891 na terenie pomiędzy Neve Tzedek a starą Jaffą zbudowano stację kolejową HaTachana, z której aż do roku 1948 odjeżdżały pasażerskie i towarowe pociągi do Jerozolimy. Dworzec składał się z poczekalni z kasami oraz terminalu cargo.
Na północ od Neve Tzedek w 1906, na gruntach należących m.in. do Aharona Chelouche, powstała osada Żydów - imigrantów jemeńskich: Kerem HaTeimanim ("jemeńska winnica"). Osada była uboga, domy jednokondygnacyjne i zbudowane z tanich materiałów.

Także w 1906 grupa żydowskich mieszkańców Jaffy utworzyła stowarzyszenie mające na celu zbudowanie nowoczesnego żydowskiego miasta. Trzy lata zajęło uzyskanie pozwoleń i oficjalne nabycie ziemi od Imperium Osmańskiego. 11 kwietnia 1909 roku 66 rodzin żydowskich zgromadziło się na pustej plaży Morza Śródziemnego, by wylosować działki (zdjęcie po lewej). Nazwiska zapisano na kawałkach muszli morskich. Powstający organizm pierwotnie wziął nazwę od stowarzyszenia - Ahuzat Bayit czyli "domostwo". 21 maja 1910 zapadła decyzja o nadaniu przyszłemu miastu niezwykle symbolicznej nazwy Tel Aviv. Księga Ezechiela 3:15 mówi: "Przybyłem do zesłańców, do Tell-Abib, osiedlonych nad rzeką Kebar, tam gdzie oni mieszkali, i w osłupieniu pozostawałem tam przez siedem dni wśród nich".

"Tell" to termin archeologiczny, oznaczający sztuczne wzgórze, powstałe w wyniku nawarstwienia się pozostałości po długotrwałym osadnictwie. "Aviv" to po hebrajsku "wiosna". Zebrane razem miano to idealnie symbolizuje zarówno ziszczenie się biblijnego proroctwa o powrocie do Ziemi Obiecanej, jak i element nowości, odnowy. Herb Tel Avivu, stworzony w 25. rocznicę założenia miasta, także zawiera cytat biblijny, przytoczony wyżej fragment z Księgi Jeremiasza: "Znowu cię zbuduję i będziesz odbudowana".

Jak wcześniej wspomniałam, mieszkaliśmy na obszarze zaliczonym do Listy światowego dziedzictwa UNESCO. Nasz "blok" to górny lewy segment strefy A z mapki powyżej, ograniczony ulicami HaYarkon, Gordon, Ben Yehuda i Ben Gurion, a nasza wewnętrzna uliczka to Ruppin (001). Dom, w którym znajdowała się nasza kwatera, wyglądał jak ilustracja z Planu Geddesa: biały, trzykondygnacyjny, o płaskim dachu, na słupach i otoczony roślinnością (015). Różnica polegała na tym, że przestrzeń pod słupami została częściowo zabudowana, najpewniej pierwotnie pod garaż, i tam właśnie mieszkaliśmy (013). Do zdjęć okolic domu i przystanku autobusowego dołączyły tradycyjnie fotki spożywcze - w jedzenie i napitki zaopatrywał nas duży, czynny do północy sklep spożywczy największej w Izraelu sieci supermarketów Shufersal przy Ben Yehuda 79 (041).
Nasza trasa zwiedzania biegła na południe, zatem zaczęliśmy od Białego Miasta. Ulicą Gordon (028) doszliśmy do poprzecznej Dizengoff, skręcając po drodze w uliczkę Frug (057), by zobaczyć pod numerem 5 jeden ze słynniejszych domów - nieco nietypowy czterokondygnacyjny mieszkalny Bauhaus (059) autorstwa architekta Yehudy Lulki z 1935-36. Dom ma przezwisko Termometr z powodu ostrych poprzecznych akcentów pokrywających całą fasadę. Idąc po Dizengoff (067) na południe nie sposób nie zdziwić się na widok wieżowca na rogu z Frishman (066). Wieżowiec w środku Białego Miasta?! Wiąże się z nim ciekawa (choć nieciekawa) historia. Na początku lat 90. teren zakupili bracia-przedsiębiorcy Kahtan z zamiarem zbudowania kompleksu mieszkaniowo-biurowego. Zdążyli wykopać wielką dziurę, ale opór właścicieli sąsiednich budynków oraz trudności finansowe zamroziły temat na 15 lat. Nowy właściciel terenu zdołał uzyskać od miasta pozwolenie na budowę wieżowca jeszcze przed rokiem 2003, co spowodowało, że nie dotyczyły go ograniczenia wysokości wprowadzone przez UNESCO. Architekci Yossi Sivan i Rachel Feller usiłowali wpisać swój projekt w charakter okolicznej zabudowy i wizualnie upodobnić do Bauhausu - stąd zaokrąglone rogi i wydłużone balkony. To nie jedyny taki projekt w okolicy i jest możliwe, że za kilkadziesiąt lat specjaliści uznają istnienie stylu neo-Bauhaus. Na razie mieszkańcy nie są zadowoleni z ukończonego w 2012 budynku, zlożonego z 28-piętrowej wieży z apartamentami i pięciopiętrowej części biurowej, pomimo zniknięcia wielkiej dziury w ziemi po prawie 20 latach.

Od feralnego wieżowca niedaleko już do placu Dizengoff (078), pomyślanego przez Geddesa jako centralne miejsce nowego miasta. Projekt placu autorstwa kobiety-architekta Geni Averbuch zwyciężył w konkursie w 1934. Plac nosi imię nie burmistrza Meira Dizengoffa, lecz jego żony Ziny. Fasady otaczających plac budynków tworzyły okrąg (stąd pierwotna nazwa Zina Dizengoff Circle) i stanowiły wybitne przykłady stylu modern i Bauhaus. Nie wszystkie zachowały się do dziś, jednym z nadal istniejących i pięknie odrestaurowanych jest byłe kino Esther (074), obecnie hotel, projekt Yehudy Magidowitza z 1930. W latach 70. centralną część placu przebudowano, kierując rosnący ruch samochodowy pod placem zamiast wokół niego, a następnie w latach 2016-18 powrócono do pierwotnej koncepcji ronda (po prawej plac w latach 40.).

Center Chic Hotel (075) na rogu placu i ulicy Zamenhoff to także przykład Bauhausu, z dodatkowymi atrakcjami w postaci dwóch dużych kocich rzeźb przed wejściem oraz dwóch siedzących na opływowych bauhausowych balkonach figur "rozmawiających" za pomocą połączonych sznurkiem pudełek, co było ulubioną zabawą izraelskich dzieci w latach 50. Kolejny wybitny przykład Bauhausu, dom Dunkelblum (086), znajduje się w jednej z cichych bocznych uliczek od placu Dizengoff - Ya'el pod numerem 3. Projekt Oskara Kaufmanna z 1935, jedna z nielicznych prac tego architekta w ówczesnej Palestynie, zwraca uwagę ciekawymi wypukłymi oknami na płaskiej fasadzie. Za placem ulica Dizengoff biegnie dalej na południe do najstarszego centrum handlowego Izraela (otwarcie w 1977) - Dizengoff Center z apartamentowcem Dizengoff Tower (087).

My wyszliśmy z placu ulicą Pinsker (092), z której, po przecięciu Bograschov (093) i skręceniu w Idelson, doszliśmy do strefy C Listy UNESCO z placem Bialik (107) w roli głównej. Plac wziął nazwę od nazwiska słynnego poety, "odnowiciela mowy hebrajskiej", Hayima Nahmana Bialika, który w 1924 imigrował do Palestyny. Niestety po imigracji niewiele poezji stworzył, bo nie odpowiadał mu zwyczaj akcentowania na ostatnią sylabę (europejscy Żydzi akcentowali na przedostatnią) - można sobie wyobrazić, że dla poety to mógł być poważny problem. Zbudował za to dla siebie w 1925 wyjątkowy dom projektu Josepha Minora. Budynek w stylu hebrajskim (108) łączył elementy architektury Zachodu z bliskowschodnimi i kojarzonymi ze starożytną przeszłością ludu Izraela (po lewej świeżo zbudowany Beit Bialik w latach 20.).

Obecnie w domu Bialika mieści się jego muzeum. Nie jest to jedyne muzeum w okolicy - biały budynek z półokrągłą fasadą to Muzeum Historii Tel Avivu oraz były ratusz miejski. Natomiast w budynku numer 21 (110) naprzeciw domu Bialika mieści się Muzeum Bauhaus. Niestety żadnego z nich nie zwiedziłam :( Natomiast numer 9 przy ulicy Bialik (113) to Grouse - dom mieszkalny w stylu eklektycznym zaprojektowany w 1928 przez Philipa Huetta.
Kierując się ulicą Bialik na południowy zachód przekroczyliśmy ulicę Allenby (116, 118), tym samym wchodząc na obszar starszych osiedli z okresu przed założeniem Tel Avivu. Osada Żydów jemeńskich Kerem HaTeimanim powstała w 1906 roku i skupiła raczej biedne rodziny mieszkające w jednokondygnacyjnych domach zbudowanych z drewna i innych tanich surowców, usytuowane wzdłuż wąskich, ciasnych uliczek. Uliczki nadal są wąskie, ale współczesna dzielnica ma wyższy status, wiele parceli zostało odkupionych w celach inwestycyjnych, stała się też bardzo popularną atrakcją turystyczną. Jednak pozostało uczucie ciasnoty, specyficzny klimat, ryneczki pod gołym niebem oraz jemeńskie restauracyjki. W jednej z nich, Hateimani Kerem Hateimanim (152) przy ulicy Malan 27 zjadłam pyszny "hummus pitryot" czyli hummus z grzybami. Nasza trasa przez Kerem HaTeimanim to ulice: Ge'ula (120), HaAri (127), Meir (130-141, prawie doszliśmy do Carmel Market, ale tłok nas pokonał), Yom Tov (142), Malan (148, 150, 157, 159, 160), Kehilat Eden (161, 162) i Tarmav, którą doszliśmy do przylegającej do dworca autobusowego Carmelit i parku ulicy HaKovshim. W parku HaKovshim znajduje się rzeźba Gan Hakovshim Memorial z 2006, dedykowana poległym w walkach o niepodległość w 1948 (168).
Park przylega do ulicy Elhanan, na południe za którą zaczyna się jeszcze starszy obszar - założona w 1887 osada Neve Tzedek. Niestety przeszliśmy tylko kilka ulic: Metula, Pines (183), Shabazi (187, 197, 199), Neve Tzedek (201, 202), Yehieli (232), Aharon Chelouche (237) i Ein Ya'akov (244). Osada przeżyła kilka etapów rozwoju i upadku.
Najpierw zgromadziła żydowskie rodziny, które chciały odseparować się od ciasnej i zatłoczonej Jaffy. Ich nowe domy były niewysokie, ale starannie zaprojektowane i zbudowane, kolorowe, z zauważalnym wpływem nowych stylów architektonicznych, a otoczenie po europejsku przestrzenne, schludne i dobrze zorganizowane. Przyciągało to wciąż nowych mieszkańców i w 1904 osada liczyła ponad 100 rodzin, w tym znanych artystów i pisarzy.
Sytuacja uległa zmianie po założeniu na północny wschód od Neve Tzedek nowego osiedla Ahuzat Bayit, które w 1910 stało się Tel Avivem. Najbogatsze rodziny zaczęły przenosić się do nowszej i bardziej atrakcyjnej lokalizacji, która nagle stała się sercem i centrum żydowskiej imigracji. Neve Tzedek stopniowo wyludniało się i popadało w zapuszczenie, podczas gdy w najbliższym jego sąsiedztwie dynamicznie budowało się nowoczesne miasto według planu Geddesa. Kiedy stare osiedla zostały ostatecznie włączone do obszaru Tel Avivu w 1948, były praktycznie slumsami. W latach 1960. pojawiły się plany całkowitego wyburzenia terenu i zabudowania go wieżowcami, ale na szczęście wiele domów uznano za zabytki i odnowiono.
W latach 1980. Neve Tzedek zaczęło ponownie rozkwitać, tym razem jako modna hipsterska dzielnica, ulubiona przez artystów oraz turystów. Roi się na jej uliczkach od małych sklepików, kafejek, galerii sztuki i wyrazów artystycznego natchnienia w postaci rzeźb i fantazyjnych dekoracji fasad domów. Przy ulicy Chelouche mieści się College Français de Tel Aviv Marc Chagall (234). Przy Yehieli 5, w trzech XIX-wiecznych wyremontowanych budynkach, od roku 1989 mieści się światowej sławy ośrodek kultury: Centrum Tańca i Teatru Suzanne Dellal (225, 227), ufundowany przez londyńską rodzinę Dellal i będący siedzibą zespołu tańca współczesnego Batsheva Dance Company. Dyrektor i choreograf zespołu Ohad Naharin jest twórcą Gaga - unikatowego języka ruchowego, który nie tylko stał się podstawą codziennych treningów zespołu, ale zyskał światowy rozgłos i popularność. Innego rodzaju sławę przyniosły dzielnicy... lody. Przy ulicy Pines 40, na skrzyżowaniu z Shabazi, znajduje się najsłynniejsza lodziarnia Tel Avivu, a być może i całego Izraela - Anita (188), oferująca 150 rodzajów lodów i sorbetów, produkowanych ręcznie z naturalnych składników. Tak długo wybierałam, że ostatecznie nie pamiętam finałowej decyzji, ale cokolwiek wylizałam - było przepyszne!
W 2007 dzielnica "dorobiła się" nawet lokalnego wieżowca - 147-metrowego apartamentowca Nehoshtan Tower (212), oczywiście zwanego popularnie Neve Tzedek Tower. Neve Tzedek jest zresztą okrążona przez wieżowce - na wschód od wschodniego krańca Shabazi, już na terenie historycznego Tel Avivu z lat 1920., znajdują się 130-metrowy Shalom Meir Tower, znany też jako Migdal Shalom (236 po lewej), najstarszy wieżowiec Izraela, ukończony w 1965, oraz 115-metrowy biurowiec Rotschild 1 Tower (187, 236). O wieżowcach położonych na zachodzie wspominam w następnej części relacji.

Stacja kolejowa Jaffa, 1891		Stacja kolejowa Jaffa, 1892

Jak wspomniałam wcześniej, do dynamicznego rozwoju osiedla Neve Tzedek przyczynił się fakt, że w 1891 roku przy południowej granicy osady powstała stacja kolejowa Jaffa. Kolej pasażerska i towarowa, planowana już od lat 30. XIX wieku i mocno lobbowana w Imperium Osmańskim przez żydowskich wpływowych działaczy politycznych, ostatecznie w 1892 połączyła w wyniku czterogodzinnej jazdy Jaffę z Jerozolimą i przyniosła okolicy dynamiczny rozwój oraz zwiększony przepływ pielgrzymów, turystów i przedsiębiorców. Połowa mieszkańców Jaffy obserwowała odjazd pierwszego pociągu, a językoznawca i twórca współczesnej hebrajszczyzny Eliezer Ben-Yehuda stworzył z tej okazji nowe słowo "rakevet" czyli "pociąg". Pierwsza linia kolejowa na terenie Bliskiego Wschodu, zbudowana przez francuską kompanię o okropnie długiej nazwie "Société du Chemin de Fer Ottoman de Jaffa a Jérusalem et Prolongements", działała aż do roku 1948, kiedy nowe państwo Izrael uruchomiło połączenia z nowej stacji Beit Hadar w Tel Avivie. Po wielu latach niszczenia zespół budynków stacyjnych został poddany renowacji w latach 2004-2009, przekształcając się w 20-hektarowy, zapełniony kafejkami, barami i sklepikami teren rekreacyjny zwany HaTachana czyli "stacja" (250). W głównym budynku stacyjnym, który oryginalnie mieścił kasy i poczekalnię, mieści się gruzińska restauracja Tash&Tasha (270). W sumie budynków jest ponad 20, wśród nich terminal cargo oraz Villa - zbudowany w 1890 luksusowy dom niemieckiej rodziny przedsiębiorców budowlanych Wieland (256).